Bir polimer, (adı “birçok parça” anlamına gelir), monomer denilen birçok tekrar eden birimi oluşturan uzun zincirli moleküllerdir. Polimerler doğal (organik) veya sentetik olabilir. Kozmetik, şampuan ve diğer saç bakım ürünleri, kontakt lensler, doğa (yengeç kabuğu, kehribar), gıda (protein, nişasta, jelatin, sakız, gluten), plastik (şişeler, oyuncaklar, vinil kaplamalar, ambalajlar) kumaş, top, ayakkabı ve DNA’nızda bile! yer almaktadır.

Termoplastik,termoset ve elastomerler olmak üzere 3 temel polimer sınıfı vardır. Bu sınıflar arasındaki ayrım iyi uygulanan ısı altında davranışları ile tanımlanır.

Amorf veya kristal yapı formlarını alabilir. Termoplastiklerde uzun zincirli moleküller doğrusal bağlanma biçiminde bulunurlar, ancak ikincil Van Der Waals kuvvetleri (ikincil bağlar) ile birbirlerine bağlanırlar. Yeterince yüksek ısıda, moleküler zincirlerin uyarılması, bu bağlanma kuvvetinin üstesinden gelmek için yeterlidir. Birbiri üzerinde hareket ederek viskoz bir sıvı oluşturur. İkincil bağların eridiği öngörülebilir. Cam geçiş (Tg) sıcaklığı, sekonder bağların erime sıcaklığı olarak öngörülebilir. Polimer soğutulduğunda ikincil kuvvetler bir kez daha hakim olur ve molekül zincirleri kısıtlı bir duruma döner. Bu, termoplastiklerin kolayca geri dönüştürülebilmeleri için eritilerek tekrar eritilebileceği anlamına gelir.

Plastiklerde uzun zincirli moleküller, çapraz bağ ile amorf bir ağ içerisinde bulunur. Bu, uzun molekül zincirlerinin kovalent bağlarla birbirine bağlandığı anlamına gelir. Bu çapraz bağların oluşumu kür olarak bilinir. Çapraz bağlama, moleküler zincirleri yerlerine yerleştirir ve bu nedenle, bir termoset plastik yeniden eritilemez, bunun yerine Tg’nin üstündeki bir sıcaklığa ısıtıldığında parçalanır. Çapraz bağlama, moleküler düzenlemeyi düzenlenmiş bir kristal yapıyla inhibe eder, yani, termoset polimerleri sadece amorf haldedir.

Bunlarda uzun molekül zincirleri zaman zaman çapraz bağlanarak amorf doğrusal bağlanma şeklindedir. Oda sıcaklığında, zincirlerin uyarma seviyesi ikincil Van Der Waals bağlarını aşmıştır, ancak yapıda bulunan çapraz bağlar deformasyonun ardından elastomerin orijinal haline geri döndürülmesini sağlar.

Polimerler monomerlerin kimyasal reaksiyonu ile elde edilir. Doğada bu işlem doğal polimerlerin oluşumuyla sonuçlanırken, sentetik polimerler ise insan tarafından yapılmaktadır. Polimerler, en başından beri (örneğin selüloz, nişasta ve doğal kauçuk) çevremizde doğal olarak bulunmaktadır. İnsan yapımı polimerik malzemeler on dokuzuncu yüzyılın ortalarından beri incelenmekle birlikte günümüzde polimer endüstrisi hızla gelişmiştir. Öyle ki; bakır, çelik, alüminyum ve diğer bazı endüstrilerden daha büyük bir yere sahiptir.

Polimerler ve Yapısı

Hem doğal hem de sentetik polimerler, insan hayatının rahatlığı ve kolaylaştırılmasında dikkate değer bir şekilde yer alır ve bilişim teknolojileri, ilaç, beslenme, iletişim, ulaşım, sulama, konteyner, giyim, kayıt tarihi, binalar, otoyollar vb. alanlarda direkt olarak yaşamın kendisinden sorumludur. Sentetik ve doğal polimerler olmadan insan toplumunun hayali zordur.

1. Giyeceklerimiz: Yaşamımızın her alanında kullandığımız eşyalarımız, giydiğimiz elbiselerimiz, ayakkabılarımızın tümü polimer bir malzemeden yapılmış olduğunu hiç düşünmemiş olabiliriz. Örneğin, yürüyüş botlarının pek çoğunun altı poliüretandan yapılmış olmakla birlikte bir kısmında ise PVC’ye rastlanabilinir. Ayrıca yukarıda bahsettiğimiz gibi günlük hayatta giydiğimiz elbiselerinde pek çoğu yün pamuklu (Selüloz) doğal polimerik maddelerden veya sunni yollarla elde edilmiş poliakrilonitril gibi ürünler kullanılmaktadır.

2. Ambalaj koruma ve bazı ürünler:Paketlemede kullanılan malzemelerin çoğu polimerik malzemelerden hazırlanır. Bu malzemelerin bazıları naylon olduğu gibi bazıları polipropilenden, polyesterden veya polietilenden yapılmıştır. Mesela, çocuk pedlerinde su sızdırmaz polietilen veya doğal kauçuk kullanılır. Saç spreylerinde ise; polivinilprolidondan yararlanılır.

Polimerler

3. Ev yapı malzemeleri: PVC borular evlerdeki su tesisatının en önemli elemanlarıdır. Evlerimizde bulunan elektrik tesisatındaki bakır teller dışındaki hemen her şey polimerik malzemelerden yapılmıştır.

4. Taşımacılık: Modern bir otomobilde; lastikler, lastik fiberleri döşemeler ve boya hariç yaklaşık 150 kg polimer madde kullanılır. Ayrıca polimer malzemelerin hafif ve dayanıklı olması nedeniyle de uçaklarda da yakıttan tasarruf amaçlı metal kullanımının azaltarak polimer kullanımının arttığını gözlemlemekteyiz.

Çöp ve Katı Atıkların Geri Kazanılması

Çevremizde gördüğümüz çöp aslında atılması gereken, değersiz çöp değildir, o çöpün içinde gördüğünüz bir çok madde, tekrar hammadde olarak kullanılabilir, değerlendirilebilir. Çöplüğe dökmeden veya yakmadan önce düşünmeliyiz, acaba ekonomiye kazandırmamız mümkün mü? Mümkünse bu nasıl mümkün?

Çöpün içindeki geri kazanılabilir maddeleri ayrı toplamak ve değerlendirmek ile, ekonomiye hammadde olarak kazandırmanın yanı sıra, bu atıkların çöp depolama yerlerinde işgal edecekleri yerlerden tasarruf yapmış oluruz. Ayrıca da bu atıkların ve çöplerin çevreyi kirletme potansiyelini bertaraf etmiş oluruz.

Aslında çok çeşitli maddelerden oluşan çöpün bertarafı her geçen gün büyük sorun olmaktadır. Özellikle de kolay ayrışabilen yaş çöpler bidona atıldığından itibaren ayrışmaya ve koku yaymaya başlamaktadır. baBu nedenle günlük yaşam alışkanlıklarımızda olabildiğince az çöp oluşturmak ve kaynağında da ayrı biriktirmek zorundayız. Doğrudan değerlendirilebilenlerin dışındaki bertarafı zorunlu olan çöplerin de çevreye zarar vermeyecek şekilde işlem görmesi ve bertaraf edilmesi gerekmektedir.

Çöp olmayan çöpün içindeki değerli maddeler nelerdir?

- Kağıt: Tuvalet kağıdı, hediye ambalajı, mektup kağıdı, zarfı, kağıt peçeteler, okul defterleri v.d. gibi ürünlerin çoğu günümüzde hurda kağıtlardan üretilmektedir. Hurda kağıt kullanımında su tüketimi ve enerji kullanımı ve nihayet atıksu sorunu ilk üretimindeki kadar çok olmayacaktır. Bir karşılaştırma yapacak olursak beş katı kadar fazla enerji kullanılmakta ve yaklaşık yirmi katı kadar da su kirliliği yükünü beraberinde getirmektedir.

O halde kullanılmış kağıtlardan üretilen malzemeleri, maddeleri yaygın bir şekilde kullanırsak, herşeyin bembeyazını alacağız diye bilinçden uzak bir davranış için de olmazsak o zaman hurda kağıtların yeniden kullanılma, geri kazanılma oranlarını artırmış oluruz. Burada diğer önemli ilk adımlardan biri de kağıtları yakın çevremizde, yani evde ve iş yerinde ayrı biriktirme ve toplama eylemine başlamamışsak başlamak, bunu sürekli uygulamak zorundayız. Evde karton kutularda biriktirip, kağıt toplama kaplarına veya kontenyerlerine götürüp atmak ve dolan bu kabları değerlendirme tesislerine götürmek gerekir.

Neler kağıt olarak ayrı biriktirilmeli?

. Gazeteler, dergiler

. Broşürler, kataloglar, telefon rehberleri

. Bilgisayar kağıtları, yazı kağıtları

. Karton, mukavva, ambalaj kağıdı

Her çeşit kağıt geri kazanmada kullanılamayacağı için de kağıt atıkların geri

kalanları da zorunlu olarak çöpe gitmektedir:

. Kaplamalı kağıtlar, tetrapak örneğinde olduğu gibi

. Kısmen gümüşlü kağıtla kaplı olan kağıtlar (çikolata kağıdı, v.s. )

. Yağ ve su geçirmez kağıtlar (pergament kağıdı, aydınger, v.s.)

. Kirlenmiş kağıtlar (yiyecek bulaşmış, hijyenik kağıt v.b. )

. Karbon kağıdı

. Eski duvar kağıtları

. Plastik veya aluminyum ile kaplanmış kağıtlar

. Plastik emdirilmiş paket zarfları, yollama çantaları v.d.

. Tüm diğer özel kağıtlar (filtre kğıtları, yapıştırma bandları )

O halde sadece evimizde ve iş yerinde yukardaki dört gruba giren kağıtları ayırmak yeterli olacaktır.

Biyoorganik Mutfak ve Bahçe Artıkları

Aslında mutfağımızda ve bahçemizde oluşan biyolojik çöpleri çöp bidonuna atmak çok yanlış ve hatalıdır.

Neden mi? Çünkü bu atıklar mikroorganizmalar tarafından kısa, orta ve uzun vadede biyokimyasal olarak ayrıştırılıp, parçalanırlar ve sonuçda da organik gübrenin oluşmasına neden olurlar. Bu bir doğal organik madde döngüsüdür, maddenin mineralize olma döngüsüdür ve kazançtır. Kompost diye adlandırdığımız bu bu gübreyi toprak ıslahı için kullanmak, bahçemizdeki bitkilerin iyi yetişmesini , gelişmesini sağlamak ekolojik ekonomi anlayışına da çok uygun düşecektir.

Mutfakta ve bahçede oluşan hangi atıkları ayrı biriktirmeli ve toplamalıyız ki, biyokimyasal çevrim yerinde ve iyi olsun?

. işlem görmemiş meyve kalıntıları ve kabukları

. Sebze artıkları ve yumurta kabukları

. Kahve ve çay atıkları, filtre kağıtları

. Yemek artıkları

. Yapraklar

. Biçilmiş bahçe çimleri, otla

Bunun yanı sıra uygun olmayan organik atıklar ise:

. İşlem görmüş meyveler ve artıkları

. Kağıt süt ve içecek kutuları

. Elektrik süpürgesi içeriği

. Kedi, köpek altlıkları ve dışkılar

Metal, Plastik ve Tekstil Artıkları

Plastik torbalar, poşetler, plastik kutu, kova, kablar, folyeler, köpükler , detarjan şişeleri v.d. ambalaj atıkları ve çöpleri günümüzde kısmen de olsa değerlendrilmektedir. Ancak plastik çeşidinin çok fazla olması plastiklerin geri kazanılmalarını da zorlaştırmaktadır .

O halde mümkün mertebe plastik kullanmamaya çalışalım

Metaller gezgin hurda toplayıcılar tarafından ülkemizde yıllardır toplanagelmektedir. Teneke, alu kutular ayrı toplanıp, preslenip tekrar işlenebilir, ikincil hammadde olarak geri kazanılabilir.

"Eskiler alırım " diye geçen eski eşya ve giysileri toplayanlar, yeni eşya karşılığı değişenler zaman zaman olsa da semptlerimize gelmekte ve bunları toplamaktadır. Bit pazarlarında ve diğer pazarlama yerlerinde, bunları ekonomik gücü zayıf olan ihtiyaç sahiplerine satmaktadırlar. Böylece eşya ve/ veya giysilerin kullanım ömürlerini uzatmaktadırlar.

Bu şekilde eski giysileri ve eşyaları ellerinden çıkaramayanlar bunları hayır kurum ve kuruluşlarına vermelidirler.

Cam

Halk arasında söylenen bir söz vardır. "- Ne var, ne yok, nasılsın ?" denildiğinde ya "eski hamam eski tas " yanıtını alırsınız, ki hiç bir şeyin değişmediğini yerli yerinde kaldığını ifade eder, ya da her şeyin değiştiği anlamına gelen "eski camlar bardak oldu" yanıtını alırsınız. Eski tas eski hamam, eserlerimizi, kültür mirasımızı korumak gelecek nesillere aktarmak için çok güzel yerinde bir ifade şeklidir. Hamamı tarihi bir eser olarak koruyoruz, ona bakıyoruz. Tası hemen kullanıp atmadığımız için de "kullan at" yanlış ilkesine göre hareket etmemiş oluyoruz ki, bugün katı atıklar ekonomisinin en önemli kurallarından biri olan "eşyanın olabildiğince uzun süre kullanılması ve ömrünün uzatılması, az çöp üretme " ana fikrine çok uygundur."Eski camların bardak olması " da Recycling= geri kazanma, atıkları yeniden değerlendirme kuralına çok uygundur.

Eski camların, kırık camların, şişelerin v.d. tekrar cam ve mamülleri üretiminde kullanılması, su kirlenmesini ve hava kirlenmesini önlemekte ve enerji tasarrufunu sağlamaktadır.

Ayrıca oluşacak çöp miktarını da azaltmış olmaktayız.

Hangi cam ve mamüllerini geri kazanabiliriz?

. pişeler

. Kavanozlar

. Bardaklar

Ayrı biriktirme sırasında camdan olmayan kısımlar cam toplama kaplarına atılmamalıdır. Atılan cam malzemelerin içi boş olmalıdır. Yoksa içindeki kalıntalar çürür, kokuşur ve hijyenik sorunlar yaratabilir.

Etiketler önemli değildir. Cam eritilirken, tamamen yok olurlar.

Cam toplama kumbaralarına şişeleri atarken dikkatli olmak zorundayız, ki ilerde renklerine (yeşil, kahverengi, renksiz ) göre ayırım yaparken zorluk çıkmasın.

Ayrı toplama için uygun kumbara geliştirme çalışmaları çeşitli ülkelerde sürmektedir.

Hangi cam ve mamülleri geri kazanılamaz?

. Ampül ve florosans lambaları

. Pencere camları, cam yapı malzemesi

. Aynalar

. Optik camlar, ısıya dayanıklı camlar

. Telli camlar

Çok yollu şişelerle veya cam kablarla alış veriş yapılmalı, kullan at tüketim davranışı terkedilmelidir.

Eğer ürünleri çok yollu ambalajlar içinde almak mümkün değil ise o zaman cam yerine tekrar değerlendirme olanağı olmayan plastik kablarda ve/ veya süt ve meyva sularının ambalajlandığı blok ambalajlarda alın.

Geri Dönüşümün Önemi

Kalabalıklaşan dünyamız nedeniyle her gün daha fazla tüketilen su, orman, madenler, petrol gibi doğal kaynaklarımızı geri dönüşüm ile daha uzun süreli kullanabiliriz. Tekrar değerlendirilebilen atıkları geri dönüştürerek doğal kaynaklarımızı tüketmeden yeni ürünler elde edebiliriz. Örneğin; bir ton kâğıdın geri dönüştürülmesiyle 17 ağacın kesilmesi önlenebilir. Plastik ambalaj atıklarının geri kazanılması sonucu ise petrolden tasarruf sağlanabilmektedir. Dönüşen her ton cam için ise, 100 litre petrol tasarrufu sağlanır. Metal ambalajları ve ahşap ambalajları geri dönüştürerek doğal alanlarımızı bozulmadan koruyabiliriz.

Enerji tasarrufu sağlarız

Geri dönüşüm yöntemiyle, üretimdeki işlem sayısı azaltılarak enerji tasarrufu sağlanır. Örneğin, maden çıkartılarak üretilen bir metal kutunun yapılabileceği enerji ile geri dönüşüm yöntemi kullanılarak 20 metal kutu yapılabilir. Benzer şekilde, kâğıt ve karton atıkların geri dönüştürülerek yeniden üretilmesi için gerekli olan enerji, normal işlemler için gerekli olanın yarısı kadardır. Bunun gibi, cam ve plastik atıkların da geri dönüşümünden önemli oranda enerji tasarrufu sağlanır.

Ülkemizin gelişimine katkı sağlarız

Geri dönüşüm, doğal kaynakların kullanılmasını azaltarak, enerji tasarrufu sağlayarak, iş imkânı yaratarak ve ham madde maliyetini azaltarak ülkemizin gelişimine katkıda bulunur. Ayrıca, dışarıya bağımlı olduğumuz petrol gibi ham maddelerin tüketiminin azalması sonucu, paramız yurtiçinde kalmakta ve geri dönüşüm sonucu oluşan ürünlerimizin yurtdışına satılmasıyla da ülkemize döviz girişi sağlanmaktadır.